Tiêu chuẩn ISO 14064-1: 2022
ISO 14064-1:2022 là tiêu chuẩn quốc tế quy định yêu cầu và hướng dẫn để lượng hóa và báo cáo khí nhà kính (GHG) tại cấp tổ chức. Phiên bản 2022 được ban hành nhằm đồng bộ với các tiêu chuẩn môi trường quốc tế, bổ sung minh bạch dữ liệu và hỗ trợ tổ chức theo đuổi trung hòa carbon (Net Zero) hoặc tham gia báo cáo ESG.
Lý do nên áp dụng tiêu chuẩn ISO 14064-1: 2022
– Doanh nghiệp hướng tới trung hòa carbon – Net Zero
– Bị yêu cầu chứng minh carbon footprint từ khách hàng quốc tế
– Cần báo cáo ESG minh bạch
– Tham gia thị trường Carbon Credit, hoặc chương trình của chính phủ
– Xây dựng chiến lược giảm phát thải bài bản
Phạm vi áp dụng của ISO 14064-1: 2022
Phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn ISO 14064-1:2022 được xác định rất rõ ràng và linh hoạt, nhằm phù hợp với mọi loại hình tổ chức muốn kiểm kê và quản lý phát thải khí nhà kính (GHG). Dưới đây là phần trình bày chi tiết về phạm vi áp dụng, phù hợp cả trong đào tạo, thuyết minh kỹ thuật và đề xuất dự án.
Đối tượng áp dụng:
Tiêu chuẩn áp dụng cho mọi tổ chức, bất kể:
– Quy mô lớn hay nhỏ
– Hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ, xây dựng, vận tải, logistics, nông nghiệp, công nghệ thông tin…
– Là tổ chức công hay tư nhân, chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận…
Loại phát thải được kiểm kê:
ISO 14064-1:2022 yêu cầu tổ chức xác định, lượng hóa và báo cáo các loại phát thải khí nhà kính sau:
– Scope 1 (trực tiếp): Từ các hoạt động do tổ chức kiểm soát (đốt nhiên liệu, quy trình công nghiệp, phương tiện…)
– Scope 2 (gián tiếp): Phát thải từ điện, hơi nước hoặc năng lượng mua từ bên ngoài
– Scope 3 (gián tiếp khác): Bao gồm các hoạt động không nằm trong kiểm soát trực tiếp nhưng có liên quan, như: vận chuyển thuê ngoài, công tác, tiêu thụ sản phẩm, xử lý rác thải, logistics…
Scope 3 không bắt buộc nhưng được khuyến khích mạnh mẽ, đặc biệt nếu tổ chức muốn chứng minh hiệu quả môi trường toàn diện hoặc tham gia các chương trình ESG, Net Zero, Carbon Credit.
Các hoạt động có thể áp dụng:
| Lĩnh vực | Ví dụ |
|---|---|
| Sản xuất | Nhà máy điện, hóa chất, thực phẩm, may mặc, thép, xi măng… |
| Vận tải & logistics | Công ty vận chuyển, giao nhận, kho vận, hậu cần chuỗi lạnh |
| Xây dựng | Tổng thầu, nhà thầu phụ, vật liệu xây dựng |
| Dịch vụ & IT | Ngân hàng, siêu thị, công ty phần mềm, trung tâm dữ liệu |
| Nông nghiệp & chế biến | Trang trại, nhà máy chế biến nông sản |
| Tổ chức công | Trường học, bệnh viện, sở ngành môi trường, chính quyền địa phương |
Khi nào nên triển khai ISO 14064-1: 2022:
| Trường hợp | Giải thích |
|---|---|
| 🌱 Doanh nghiệp muốn hướng đến trung hòa carbon (Net Zero) | Cần kiểm kê GHG làm cơ sở lập kế hoạch giảm phát thải |
| 📊 Cần làm báo cáo ESG, GRI, CDP, TCFD | ISO 14064-1 cung cấp số liệu môi trường chuẩn quốc tế |
| 🌍 Xuất khẩu vào thị trường yêu cầu Carbon Footprint | Như EU, Mỹ, Nhật… (CBAM, LCA sản phẩm) |
| 💰 Muốn tham gia thị trường carbon tín chỉ (Carbon Credit) | Là căn cứ để chứng minh phát thải thực tế và lượng giảm |
| ✅ Đáp ứng yêu cầu từ đối tác, cổ đông, nhà đầu tư | Về minh bạch môi trường, chỉ số bền vững |
Tích hợp với các chuẩn khác:
| Chuẩn liên quan | Vai trò bổ trợ |
|---|---|
| ISO 14001 | Quản lý môi trường tổng thể |
| ISO 50001 | Quản lý năng lượng, hỗ trợ giảm GHG |
| GHG Protocol | Cung cấp phương pháp tính toán, hệ số |
| ISO 14064-3 | Xác minh tính chính xác của báo cáo GHG |
| Báo cáo ESG (GRI, CDP, TCFD) | ISO 14064 là căn cứ số liệu phần Môi trường |
Quy trình triển khai ISO 14064-1: 2022
Bước 1: xác định phạm vi và mục tiêu kiểm kê
– Xác định mục tiêu: phục vụ báo cáo nội bộ, công bố bên ngoài, hay chứng nhận bên thứ ba.
– Xác định ranh giới tổ chức:
+ Ranh giới pháp lý: toàn bộ công ty, một chi nhánh, hoặc nhóm công ty.
+ Ranh giới hoạt động: theo kiểm soát tài chính, kiểm soát vận hành hoặc quyền sở hữu.
– Phân loại phạm vi phát thải:
+ Scope 1: phát thải trực tiếp (lò hơi, phương tiện vận hành bằng nhiên liệu hóa thạch…)
+ Scope 2: phát thải gián tiếp từ điện năng, hơi nước, nhiệt mua từ bên ngoài.
+ Scope 3 (tùy chọn): phát thải gián tiếp khác (logistics, đi lại công tác, xử lý rác thải…)
Bước 2: thu thập và phân tích dữ liệu
– Xác định các hoạt động gây phát thải tương ứng với từng scope.
– Thu thập số liệu hoạt động: điện năng tiêu thụ, lượng nhiên liệu, số km vận chuyển, v.v.
– Chọn yếu tố phát thải (Emission Factors): theo IPCC, DEFRA, EPA hoặc nguồn trong nước (Bộ NN&MT).
Bước 3: tính toán phát thải CO₂eq
– Công thức tổng quát:
Phát thải = Hoạt đông x Hệ số phát thải x Hệ số chuyển đổi ( nếu có )
– Tổng hợp phát thải CO₂eq cho từng nguồn và phạm vi.
Bước 4: Thiết lập hệ thống quản lý GHG
– Thiết kế hệ thống lưu trữ dữ liệu, phần mềm hỗ trợ (Excel, GHG Protocol tools…).
– Giao trách nhiệm theo từng bộ phận: môi trường, sản xuất, nhân sự, logistics…
– Đảm bảo có kiểm tra chéo nội bộ trước khi báo cáo.
Bước 5: soạn thảo báo cáo GHG
Tuân thủ định dạng theo ISO 14064-1:2022 gồm:
– Giới thiệu tổ chức, mục tiêu báo cáo
– Mô tả hệ thống quản lý GHG
– Phương pháp luận tính toán
– Kết quả kiểm kê phát thải
– Sai số, giả định và các thay đổi so với kỳ trước
Bước 6: Xác minh (tùy chọn nhưng khuyến nghị)
– Có thể lựa chọn bên thứ ba độc lập để xác minh tính chính xác, đầy đủ.
– Xác minh giúp tăng minh bạch, uy tín và đáp ứng yêu cầu nhà đầu tư/quốc tế.
Bước 7: Cải tiến và thiết lập mục tiêu giảm phát thải
– So sánh với năm trước, xác định xu hướng.
– Đề xuất giải pháp giảm phát thải: tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi nhiên liệu, thay đổi quy trình vận hành…
– Thiết lập mục tiêu giảm phát thải GHG định lượng cho các năm tiếp theo.
